ریشه دندان بخش زیرین دندان که به استخوان فک متصل میشود. ریشه دندان از بافت سختی به نام دنتین تشکیل شده و در مرکز ریشه دندان، یک کانال وجود دارد که حاوی عصب و رگهای خونی است.
با توجه به اهمیت ریشه دندان در حفظ سلامت دندان، این بخش از دندان را به استخوان فک متصل میکند و به آن کمک خواهد کرد تا در جای خود بماند. همچنین، عصب و رگهای خونی موجود در ریشه دندان، به دندان کمک میکنند تا مواد مغذی دریافت کند و سالم بماند.
در این مقاله، به بررسی ساختار و عملکرد ریشه دندان خواهیم پرداخت. همچنین، به برخی از بیماریهای مرتبط با ریشه دندان و نحوه ی درمان آنها نیز اشاره خواهیم کرد.
محل قرارگیری ریشه دندان
ریشه دندان، یکی از قسمتهای حیاتی هر دندان است و در داخل فک قرار دارد. تعداد ریشهها در هر دندان بین یک تا سه عدد است و تعداد آنها بسته به مکان قرارگیری دندان متفاوت است. وقتی دندان شما درد میکند و ریشه آن التهاب دارد، لازم است که تمامی کانالهای ریشه از عفونت پاک شوند. در غیر این صورت، عفونت به سرعت در سراسر دندان گسترش مییابد و شما ناچار به کشیدن آن خواهید شد.
کانال دندان
مغز دندان، حفرهای در مرکز هر دندان است که از بافتهای نرم مانند اعصاب، رگهای خونی و بافتهای همبند تشکیل شده است. این حفره توسط پوششی از مینا و عاج پوشانده شده است. رگهای خونی برای تأمین مواد غذایی مغز دندان و اعصاب حسی برای انتقال پیامهای عصبی به مغز مهم هستند.
در درمان کانال ریشه، با وارد کردن آسیب غیرقابل بازگشت به مغز دندان، درد رفع میشود. آناتومی کانال ریشه شامل اتاق مغز دندان و کانالهای ریشه است. کانالهای فرعی ریشه بیشتر در قسمت انتهایی ریشه قرار دارند و ممکن است در هر قسمتی از ریشه وجود داشته باشند. تعداد کانالهای ریشه بستگی به تعداد ریشهها و نوع دندان دارد و میتواند متغیر باشد. شکل غیرعادی کانال ریشه و وجود چند کانال برای یک ریشه از عوامل مهم در ناموفق بودن درمان کانال ریشه است.
کانال ریشه و اعصاب عروقی
کانال دندان شامل بافتهای عصبی و عروق مختلف است و وقتی دندان درد میکند، این اعصاب تحت فشار قرار میگیرند و آسیب میبینند. بیشتر عملهای درمانی روی کانال دندان انجام میشود و در صورتی که به طور فوری درمان نشود، پوسیدگی و تجمع میکروب و باکتری در کانال ریشه، میتواند به تورم و عفونت شدید در انتهای ریشه دندان منجر شود.
انواع ریشه دندان
هر دندان انسان حداقل یک ریشه و یک کانال ریشه دارد. ریشه دندان میتواند یک، دو یا سه کانال داشته باشد. ریشههای دندان ممکن است مجزا یا به یکدیگر متصل باشند. تشخیص دقیق نوع ریشه دندان به دندانپزشکان کمک میکند تا درمان ریشه دندان به خوبی صورت گیرد.
تعداد کانالهای ریشه دندانها به شرح زیر است:
- دندانهای پیشین بالا : یک کانال
- دندانهای نیش فوقانی: یک کانال
- پرمولرهای فوقانی اول-بالا: دو کانال
- پرمولرهای فوقانی دوم: یک یا دو کانال
- مولرهای بالایی: سه یا بیشتر از سه کانال
- دندانهای پیشین پایین: یک کانال
- دندانهای نیش پایینی: یک کانال
- پرمولرهای پایینی: یک کانال
- مولرهای پایینی: دو یا بیشتر از سه کانال
ریشه های دندان
دندانها به دو دسته اصلی تقسیم میشوند:
دندانهای قدامی (جلو) و دندانهای خلفی (عقب). هر کدام از این دستهها تعداد مشخصی ریشه دارند.
دندانهای قدامی شامل دندانهای پیشین مرکزی (بالا و پایین)، دندانهای پیشانی جانبی و دندانهای خاردار (نیش) هستند. در این دندانها، هر کدام فقط یک ریشه دارند.
دندانهای خلفی شامل پرمولرهای بالا و پایین و مولرهای بالا و پایین هستند. در این دسته، تعداد ریشهها متفاوت است.
- پرمولرهای بالا یک تا دو ریشه دارند.
- پرمولرهای بالایی دوم بالا دارای یک تا دو ریشه هستند.
- پرمولرهای پایین دو قلو فقط یک ریشه دارند.
- مولرهای یک، دو و سه فوقانی هر کدام سه ریشه دارند.
- مولرهای یک، دو و سه پایین هر کدام دو ریشه دارند.
باید به عنوان یک فرضیه عمومی در نظر گرفت که هر دندان انسان حداقل یک ریشه و یک کانال ریشه دارد. اما در بعضی از نژادها و در بعضی از دندانها ممکن است تعداد کانالها و یا ریشهها کمتر یا بیشتر از حالت عادی باشد. به طور کلی، تعداد کانالها و ریشهها ممکن است در موارد خاصی متفاوت باشد.
بنابراین، درمان ریشه دندان ممکن است در هر فرد و در هر نوع دندانی متفاوت باشد و نیاز به توجه و بررسی دقیق توسط دندانپزشک دارد.
تشخیص انواع ریشه دندان چگونه است؟
تشخیص انواع ریشه دندان و مجاری ریشه دندان میتواند به دو روش انجام شود: معاینه دندان و تصویربرداری با رادیوگرافی دو بعدی و سه بعدی.
- رادیوگرافی دو بعدی: این روش رایج ترین روش تصویربرداری دندان است. در این روش، یک تصویر دو بعدی و صاف از دندان تهیه میشود که عمق تصویر را نشان نمیدهد. برای تشخیص بهتر، دندانپزشکان چندین تصویر رادیوگرافی از دندان تهیه میکنند، با تغییر زاویه اشعه ایکس به زاویه مثبت و منفی 20 درجه.
- توموگرافی سه بعدی: استفاده از توموگرافی کامپیوتری مخروطی در دندانپزشکی در دهه گذشته بسیار رایج شده است. در این روش، با یک بار تصویربرداری، نوع ریشه دندان به طور کامل مشخص میشود.
تشخیص دقیق ریشه دندان بسیار اهمیت دارد زیرا به دندانپزشکان کمک میکند تا درمان ریشه و ترمیم پوسیدگی دندان را به خوبی انجام دهند.
مراحل انجام درمان ریشه توسط دندانپزشک
برای تشخیص و درمان کانالها و ریشه دندان، دندانپزشک ابتدا با استفاده از اشعه ایکس تصویری از دندان تهیه میکند تا شکل کانالهای ریشه را بررسی کند و مشکلات موجود را تشخیص دهد. در این مرحله، برای جلوگیری از آلودگی، یک ورقه یا لاستیک روی دندان قرار میگیرد و شما میتوانید به طور طبیعی نفس بکشید.
سپس، دندانپزشک از یک ماده بی حس کننده موضعی استفاده میکند تا ناحیه اطراف دندان را بی حس کند. تعداد کانالهای موجود در هر دندان ممکن است بین ۱ تا ۴ عدد باشد. دندانپزشک تمامی کانالها را تمیز میکند، شکل دهی میدهد و ضدعفونی میکند. این فرآیند ممکن است در چند جلسه صورت بگیرد و در هر جلسه، دندان با ماده پرکننده موقت مخصوصی محکم میشود. همچنین، یک نوار فلزی نیز ممکن است در اطراف دندان قرار داده شود تا از آن محافظت بیشتری صورت گیرد.
پس از اتمام درمان، فضای کانال ریشه با استفاده از مادهای به نام گوتاپرکا پر میشود. همچنین، برای تقویت دندان، یک تکیهگاه کوچک ممکن است درون کانالهای ریشه قرار داده شود. در صورت نیاز و وجود حفره وسیع، روکشی نیز بر روی دندان قرار داده میشود.
درمان کانال و ریشه دندان ممکن است زمانبرتر از پرکردن معمولی باشد، اما اغلب به همان شیوه بدون درد انجام میشود.
اختلاف در کانالها
در بعضی از موارد تعداد بیشتری ریشه در دندان مشاهده میشود. البته لازم به ذکر است این مورد پدیده ای نادر است. در حالی که بیشتر بودن تعداد کانالها نسبت به تعداد معمول بسیار رخ می دهد.
ریشههای زیاد و به هم متصل شده
گاهی اوقات ریشههای یک دندان ممکن است به یکدیگر متصل شده و با هم جوش بخورند. این وقوع اتصال و جوش ریشهها، کمی غیرقابل پیشبینی است. همچنین، تفاوت در تعداد کانالهای ریشه دندانها چیزی نادر و غیرعادی نیست.
درمانهایی که باید بر روی این موارد انجام شود، در ادامه مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
بررسی تفاوت کانال و ریشه دندان
در ساختار دندان، ریشه و کانال دو بخش اصلی هستند و مفاهیم جداگانهای دارند. در برخی مواقع، اشتباهی رخ میدهد و افراد تصور میکنند که ریشه و کانال مفهوم مشابهی دترند، در حالی که هر کدام از این عناصر ویژگیها و وظایف مستقلی دارند. مهمترین تفاوتهای بین کانال و ریشه دندان عبارتند از:
- ریشه دندان: ریشه بخش زیرین دندان است که به استخوان فک وصل میشود. ریشهها به شکل مخروطی یا استوانهای هستند و وظیفه اصلی آنها اتصال دندان به فک است. عمدتاً شامل بافت عصبی است.
- کانال دندان: کانالها به داخل ریشه دندان وارد میشوند و فضایی است که عصبها، عروق خونی و بافت تاندونی دندان در آن قرار دارند. وظیفه کانالها انتقال این عناصر به و از ریشه دندان است.
بنابراین، ریشه و کانال دو مفهوم مجزا و مستقل هستند و وظایف گوناگونی در ساختار و عملکرد دندان دارند.
تفاوت کانال و ریشه دندان
کانال دندان به نحوی زیرمجموعهای از ریشه دندان است که درون آن قرار دارد. این کانالها بخش داخلی ریشه دندان هستند و قابلیت مشاهده آنها به چشم غیرممکن است. حتی اگر قسمتی از دندان پوسیده و تخلیه شده باشد، همچنان قادر به دیدن کانال دندان نخواهید بود.
ساختار ریشه و کانال دندان
کانال دندان بخشی مستقل است که جزء ریشه دندان محسوب میشود. وقتی دندانی به دلیل پوسیدگی خارج میشود، امکان درمان و ترمیم کانال وجود ندارد و بهتر است با استفاده از ایمپلنت یا بریج دندانی جایگزین شود. در ساختار ریشه دندان، علاوه بر کانال، اجزای دیگری مانند پالپ نیز وجود دارد. این اجزا شامل مینا، عاج، پالپ و کانال میشوند.
دلایل تحلیل ریشه دندان
دلایل اصلی تحلیل ریشه دندان میتواند شامل جنس دندان، ژنتیک و عوامل وراثتی باشد. علاوه بر این، عدم رعایت بهداشت دهانی و عدم مسواک زدن به موقع و پس از هر وعده غذایی نیز میتواند به تحلیل ریشه دندان منجر شود. باکتریهای مضر در دهان میتوانند به وجود آمده و با تجمع و فساد غذاهای باقیمانده روی دندانها، به دندانها و در نهایت به ریشهها آسیب برسانند.
عفونتهای دندانی نیز میتوانند دلیل دیگری برای تحلیل ریشه دندان باشند. عدم ترمیم دندانهایی که تاج آنها از بین رفته است و ریشه بدون استفاده باقیمانده است نیز میتواند به کاهش استحکام ریشه دندان و تحلیل آن منجر شود. همچنین، استفاده از تاج بر روی دندانهایی که تاج آنها از بین رفته است میتواند ریشه دندان را زنده نگه دارد و از تحلیل آن جلوگیری کند.
در مواردی که ریشه دندان به حدی کوتاه شده است که نمیتوان تاج روی آن نصب کرد، ایمپلنت دندان یا کاشت دندان میتواند به عنوان گزینهای برای جایگزینی دندان و جلوگیری از بیدندانی استفاده شود.
از راههای دیگر برای جلوگیری و کاهش تحلیل ریشه دندان، مصرف محصولات لبنی مانند شیر، ماست و پنیر برای تأمین کلسیم و استحکام استخوانها، به خصوص ریشههای دندان، میتواند مفید باشد.
دلایل مذکور برای تحلیل ریشه دندان را میتوان به دو دسته تقسیم کرد. اولین دسته شامل عوامل وراثتی مانند جنس دندان و ژنتیک است که کنترل ناپذیر است. دسته دیگر شامل عوامل اکتسابی است که میتوان با رعایت بهداشت دهانی، مسواک زدن به موقع و ترمیم دندانها، از تحلیل ریشه دندان جلوگیری کرد.
بنابراین، درمان ریشه دندان میتواند با جلوگیری از عوامل اکتسابی و رعایت بهداشت دهانی انجام شود و در برخی موارد نیاز به درمان ریشه دندان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- التهاب و عفونت: اگر ریشه دندان تحلیل شده و باکتریها و عفونت در آنجا حضور داشته باشند، لازم است که درمان ریشه دندان انجام شود. در این روش، باکتریها و بافت تحلیل شده از ریشه دندان پاکسازی میشوند و سپس ریشه دندان پر شده و درمان میشود.
- آسیب ناشی از ترمیم ناموفق: اگر ترمیمی که در دندان انجام شده است ناموفق بوده و باعث تحلیل ریشه دندان شده است، لازم است که ریشه دندان درمان شود. در این مورد، ترمیم قبلی برداشته شده و ریشه دندان پر شده و ترمیم جدیدی انجام میشود.
- شکستگی یا ترک ریشه دندان: در صورتی که ریشه دندان شکسته یا ترک بردارد، درمان ریشه دندان ضروری است. این ممکن است شامل پر کردن ریشه دندان، استفاده از پیچ و پین برای تثبیت ریشه دندان، یا حتی خارج کردن دندان تحلیل شده و جایگزینی آن با ایمپلنت دندان باشد.
درمان ریشه دندان معمولاً توسط یک دندانپزشک انجام میشود. پس از درمان ریشه دندان، معمولاً تحت ترمیم قرار میگیرد تا استحکام و عملکرد آن بهبود یابد. مهم است که پس از درمان ریشه دندان، به بهداشت دهانی منظم و رعایت نکاتی مانند مسواک زدن منظم، استفاده از نخ دندان و مراقبت درست از دهان خود بپردازید تا از آسیب دیدگی های بیشتر جلوگیری شود.
علائم پوسیدگی ریشه دندان
علائم پوسیدگی ریشه دندان در بیماران ممکن است متنوع باشد و در برخی موارد بیمار هیچ کدام از این علائم را نداشته باشد. در موارد دیگر، بیمار ممکن است با برخی از علائم زیر روبرو شود:
- ریشه دندان آسیب دیده ممکن است به تحریکاتی مانند گرما و سرما، مصرف غذاهای شیرین و نوشیدنیها حساسیت نشان دهد.
- بیمار ممکن است درد دائمی و یا تیرکشیدن در ناحیه آسیب دیده را تجربه کند. این درد ممکن است به صورت تیز و ناگهانی یا به صورت مزمن و مداوم باشد.
- وقتی بیمار در حال جویدن غذا است، ریشه دندان آسیب دیده ممکن است درد کند.
- آسیب دیدگی ریشه دندان میتواند منجر به التهاب و ورم لثه در اطراف دندان شود. در نتیجه، لثه ممکن است قرمز و متورم شود.
- بیمار ممکن است حس لق شدن دندان را در ناحیه آسیب دیده تجربه کند. این حس میتواند نشانهای از آسیب به بافتهای اطراف ریشه دندان باشد.
- پوسیدگی ریشه دندان ممکن است منجر به شکستگی مینا (لايه سطحی دندان) شود. این شکستگی ممکن است به صورت ترکهای ریز یا شکافهای بزرگتر در مینا دندان ظاهر شود.
- ریشه دندان پوسیده ممکن است باعث تغییر رنگ مینای دندان شود. این تغییرات میتواند شامل لکههای سیاه، قهوهای یا سفید در سطح دندان باشد.
- به علت آسیب ریشه دندان، لثه ممکن است عقب رفته و کشیده شود که موجب نشتی و ناهنجاری در محافظت لثه در برابر باکتریها میشود.
- پوسیدگی ریشه دندان میتواند به عفونت و زخم در اطراف دندان منجر شود. این علائمها میتواند شامل تورم، قرمزی، درد و ترشحات است.
مهم است بدانید که هر فرد ممکن است علائم متفاوتی را تجربه کند و برخی از این علائم ممکن است در برخی از بیماران ایجاد نشوند. بهتر است به یک دندانپزشک مراجعه کنید. دندانپزشک با ارزیابی و بررسی وضعیت دندانها و عملکرد دهانی شما، تشخیص صحیح را برای شما انجام می دهد و در صورت لزوم، برنامه درمانی مناسب را تعیین خواهد کرد.
چرا نباید فوراً برای خارجکردن دندان اقدام کنید؟
گاهی اوقات، زمانی که به احساس درد در دندان دچار میشویم، انسانها ممکن است تصمیم به خارج کردن دندان بگیرند. اما باید بگوییم که این تصمیم یک اشتباه محض است و ممکن است برای شما هزینه بیشتری ایجاد کند. موارد زیر از جمله معایب خارج کردن دندان به شمار میروند:
- خالی ماندن جای دندان: پس از خارج کردن یک دندان، یک فضای خالی در دندانها باقی میماند. این ممکن است باعث شیفتگی و تغییر در تراز دندانهای اطراف شود.
- افزایش احتمال پوسیدگی سایر دندانها: با خارج کردن یک دندان، توازن در قوس دندانی مختل میشود و ممکن است به پوسیدگی سایر دندانها منجر شود.
- تغییر مسیر دندانها و حرکت آنها: پس از خارج کردن یک دندان، دندانهای مجاور و مقابل میتوانند به تدریج جابجا شوند و باعث تغییر در تراز و توازن دندانها شوند.
- مواجهه با هزینه بالای ایمپلنت و کاشت دندان: در صورتی که پس از خارج کردن دندان، نیاز به جایگزینی وجود داشته باشد، استفاده از ایمپلنت یا کاشت دندان ممکن است هزینه بالایی را به همراه داشته باشد.
بنابراین، توصیه ما برای شما در شرایط مشابه، مراجعه به یک کلینیک دندانپزشکی است. در اکثر موارد، با انجام یک درمان ترمیمی و عصب کشی کانال دندان، مشکل قابل حل است .
زمان مناسب درمان کانال و ریشه دندان
درمان ریشه یک روش مناسب برای درمان دندانهای آسیب دیده یا عفونی است. با انجام این روش، دندان میتواند به حالت سالم بازگردد. دندان ممکن است به دلایلی مانند پوسیدگی، نیاز به کارهای مکرر دندانپزشکی، سایش و شکستگی، بیماری لثه، پرکردن های قدیمی و یا ضربه، آسیب دیده و عفونی شود.
وقتی پالپ دندان آسیب میبیند، باکتریها وارد دندان میشوند و در آنجا گسترش مییابند. این باکتریها میتوانند عفونت یا آبسه را در دندان ایجاد کنند. آبسه یک برآمدگی چرکی است که در انتهای ریشه دندان شکل میگیرد.
با انجام درمان ریشه، پالپ آسیب دیده حذف شده و فضای داخل دندان تمیز شده و سپس پر میشود. این روش به دندان کمک میکند به حالت سالم بازگردد و عفونت ریشه رفع شود. در نتیجه، علائم درد و تورم کاهش مییابد و دندان محافظت میشود.
به طور کلی، درمان ریشه یک روش مؤثر برای درمان دندانهای آسیب دیده یا عفونی است و بهبود و حفظ سلامت دندان را تضمین میکند.
شیوه درمان پوسیدگی ریشه و عقب رفتگی لثه
- درمان پریودنتال: این درمان برای بیمارانی که به علت بیماریهای پریودنتال، مانند آبسه لثه و عقب رفتن لثه، مشکل دارند، توصیه میشود. در این روش، تمیز کردن و جراحی ریشه دندان انجام میشود تا بافت لثه شفاف شود و به سطح دندان متصل شود.
- جراحی پیوند لثه: در صورتی که عقب رفتن لثه به مرحله شدیدی رسیده باشد، ممکن است نیاز به جراحی پیوند لثه باشد. در این روش، بافت لثه از منطقه دیگری از دهان یا بافت مصنوعی استفاده شده و به منطقه عقب رفت لثه اضافه میشود تا بهطور مستقیم به سطح ریشه دندان متصل شود.
- ترمیم دندان: اگر دندان دچار پوسیدگی ریشه شده است، باید بخش پوسیده را از دندان حذف کرده و محل آن را پر کنید. این روش میتواند شامل استفاده از مواد پرکننده دندانی مختلف باشد.
- درمان با آنتیبیوتیک: در صورت وجود عفونت لثه و آبسه دندان، ممکن است پزشک آنتیبیوتیک خوراکی یا موضعی تجویز کند تا عفونت را درمان کند.
- عصبکشی دندان: در صورتی که پوسیدگی ریشه به داخل دندان (پالپ) و عصب دندان گسترش یابد، ممکن است نیاز به عصبکشی دندان باشد. در این روش، پالپ آسیب دیده حذف شده و کانال ریشه تمیز میشود تا عفونت و درد رفع شود.
- کشیدن و کاشت مجدد دندان: در صورتی که آسیب ریشه دندان به حدی زیاد شده باشد که امکان درمان و بازسازی آن وجود نداشته باشد، ممکن است نیاز به کشیدن دندان و استفاده از دندان مصنوعی باشید. در این روش، دندان طبیعی کشیده میشود و دندان مصنوعی در جایگاه آن قرار میگیرد.
سخن آخر
ریشه دندان یک ساختار پیچیده و مهم است که نقش مهمی در حفظ سلامت دندان دارد. این بخش از دندان را به استخوان فک متصل میکند و به آن کمک میکند تا در جای خود بماند. همچنین، عصب و رگهای خونی موجود در ریشه دندان، به دندان کمک میکنند تا مواد مغذی دریافت کند و سالم بماند.
برای حفظ سلامت ریشه دندان، مهم است که از پوسیدگی دندان جلوگیری کنید. پوسیدگی دندان میتواند به ریشه دندان آسیب برساند و باعث درد، تورم و سایر مشکلات شود. برای جلوگیری از پوسیدگی دندان، باید به طور منظم مسواک بزنید و نخ دندان بکشید. همچنین، باید از مصرف مواد غذایی و نوشیدنیهای شیرین خودداری کنید.
در صورت بروز پوسیدگی دندان، مهم است که به دندانپزشک مراجعه کنید تا پوسیدگی را زودهنگام تشخیص داده و درمان کنید، درمان زودهنگام پوسیدگی دندان میتواند از آسیب بیشتر به ریشه دندان جلوگیری کند.
سوالات متداول
- آیا میتوان ریشه دندان را ترمیم کرد؟
در برخی موارد، میتوان ریشه دندان را ترمیم کرد. به عنوان مثال، اگر پوسیدگی دندان به ریشه دندان آسیب رسانده باشد، میتوان با عصب کشی دندان، دندان را نجات داد. - آیا میتوان ریشه دندان را کشید؟
در برخی موارد، ممکن است نیاز به کشیدن ریشه دندان باشد. به عنوان مثال، اگر آبسه دندان درمان نشود، ممکن است نیاز به کشیدن ریشه دندان باشد. - آیا امکان رشد دوباره ریشه دندان وجود دارد؟
خیر، ریشه دندان نمیتواند دوباره رشد کند. ریشه دندان در دوران جنینی تشکیل میشود و پس از آن، رشد آن متوقف میشود. - آیا در ریشه دندان میتواند عفونت ایجاد شود؟
بله، ریشه دندان میتواند باعث عفونت شود. عفونت ریشه دندان یک بیماری جدی است که میتواند باعث درد، تورم و سایر مشکلات شود - آیا ریشه دندان میتواند باعث تغییر رنگ دندان شود؟
بله، ریشه دندان میتواند باعث تغییر رنگ دندان شود. اگر ریشه دندان آسیب ببیند، ممکن است دندان تغییر رنگ دهد و تیره شود.
نظری ثبت نشده